Friday 11 December 2015

Cwrs arlein newydd: osgoi llên-ladrad

Mae’r Ysgol Rheolaeth a Busnes wedi prynu adnodd newydd arbennig – ‘Avoiding Plagiarism’, cwrs rhyngweithiol, ar-lein a ddarperir gan Epigeum – ac mae bellach ar gael i’w ddefnyddio gan holl fyfyrwyr Prifysgol Aberystwyth.

Mae’r cwrs wedi’i rannu’n dair uned:

Beth yw llên-ladrad?

Mae’r uned gyntaf yn trafod beth yw llên-ladrad, rhai o’r termau yr ydych wedi eu clywed efallai, llên-ladrad bwriadol ac anfwriadol a’r ffyrdd y gall aseswyr ganfod llên-ladrad.

Cyfeirio

Mae uned 2 yn ymdrin â phwysigrwydd cyfeirio, y systemau cyfeirio a ddefnyddir a’r gwahaniaeth rhwng cyfeiriadau a dyfyniadau.

Osgoi Llên-ladrad.

Mae uned 3 yn amlinellu’r ffyrdd y gellir osgoi llên-ladrata. (Epigeum, 2014)

Mae’r cwrs yn gynhwysfawr ac mae’n cynnig nifer o senarios ymarferol, crynodeb a chwis ar y diwedd. Y marc pasio ar gyfer y cwis yw 75% ac mae tystysgrif i bawb sy’n pasio!

Dyma ddolen i’r cwrs:

https://plagiarism.epigeum.com/

Mae’n rhaid i chi gofrestru a rhoi eich cyfeiriad e-bost Aberystwyth yn llawn. Anfonir dolen gadarnhau i chi ac yna byddwch yn barod i ddechrau arni. 



EPIGEUM (2014), Avoiding Plagiarism [Ar-lein]. Ar gael o: https://plagiarism.epigeum.com/courses/plagiarism/index.php?course_id=7&user_id=57292&s=0ptcs59dl6lu1r69aeuu3c9u06 [Mynediad: 04/11/2015]


Tuesday 17 November 2015

Adroddiad yr OECD “Making Open Science a Reality”

Mae adroddiad yr OECD ym mis Hydref 2015, “Making Open Science a Reality", yn adolygu’r cynnydd sydd wedi’i wneud i sicrhau bod canlyniadau papurau sy’n deillio o ymchwil sydd wedi’i gyllido’n gyhoeddus a’r data ymchwil cysylltiedig ar gael drwy Fynediad Agored, gan edrych ar y rhesymwaith y tu ôl i fynediad agored a’r effaith mae polisïau mynediad agored wedi’i gael hyd yma, y rhwystrau cyfreithiol at gynnydd ac adolygiad o’r actorion allweddol yn y maes.

Y prif gasgliadau yw:

Bod Gwyddoniaeth Agored yn fodd i gefnogi gwyddoniaeth o ansawdd well, cynyddu cydweithio, gwell ymgysylltu rhwng ymchwil a chymdeithas
Y bydd Gwyddoniaeth Agored yn arwain at effaith gymdeithasol ac economaidd uwch i ymchwil cyhoeddus.
Bod angen gwell trefniadau i hyrwyddo arferion rhannu data rhwng ymchwilwyr

Steve Smith
Grwp Cysylltiadau Academaidd
Llyfrgell Hugh Owen
17 Tachwedd 2015



Wednesday 4 November 2015

Datganiad Cymunedau Ewropeaidd ar Fodelau Amgen ar gyfer Cyhoeddi Mynediad Agored

Gyda’r Undeb Ewropeaidd a’r mwyafrif o gyllidwyr ymchwil mawr y DU bellach yn ei gwneud yn orfodol i gyhoeddi ymchwil a gyllidir yn gyhoeddus drwy Fynediad Agored, mae’r galwadau i ddatblygu model tymor hir, cynaliadwy o gyhoeddi mynediad agored yn tyfu’n fisol. Fel rhan o’r broses hon, trefnodd y Comisiwn Ewropeaidd weithdy ym Mrwsel ar 12 Hydref i gasglu gwybodaeth ac adfyfyrio ar rai o’r modelau cyllidol sefydledig a rhai sydd wedi’u datblygu’n ddiweddar ym maes cyhoeddi Mynediad Agored.

Mae gan y model mynediad agored gwyrdd sy’n defnyddio ystorfeydd sefydliadol neu bwnc a’r model mynediad agored aur sydd â thaliadau prosesu erthygl ill dau eu manteision a’u hanfanteision, ond mae modelau newydd yn dod i’r amlwg bellach a allai optimeiddio’r modelau cyfredol a ffurfio llwybrau ar gyfer creu senarios mynediad agored newydd. Gellir gweld y cyflwyniadau a roddwyd ar rai o’r modelau mynediad agored newydd hyn ar wefan Ymchwil ac Arloesi Agenda Digidol y Gymuned Ewropeaidd.

Lansiwyd trafodaeth ar ddyfodol modelau cyhoeddi Mynediad Agored hefyd ar y Llwyfan Digital4Science newydd. Gallwch ymuno â’r drafodaeth yma:
https://ec.europa.eu/futurium/en/content/what-future-open-access-publishing

Yn ogystal â’r gweithdy cyhoeddodd Comisiynydd Ymchwil y CE Carlos Moedas ddatganiad yn galw ar gyhoeddwyr i addasu eu modelau cyhoeddi Mynediad Agored i’r realiti cyllidol newydd. Mae'r datganiad hwn i'w weld ar wefan Europa y CE.

Steve Smith
Grwp Cysylltiadau Academaidd
Llyfrgell Hugh Owen
4 Tachwedd 2015


Monday 2 November 2015

Rhestrau darllen Aspire: newid i ddigideiddio ar gais

Wrth ddiweddaru rhestrau Aspire ar gyfer 2016-2017 dylai’r cydlynwyr ychwanegu’r Nodyn i'r Llyfrgell "Digideiddiwch os gwelwch yn dda" ar gyfer yr holl bennodau ac erthyglau ar restrau darllen Aspire yr hoffent i’r llyfrgell eu digideiddio cyn eu hailgyhoeddi.

Ar ôl gwrando ar adborth, gwnaed y newid hwn i sicrhau bod y penodau a’r erthyglau, a ystyrir y rhai pwysicaf ar gyfer y modiwl gan y cydlynydd, yn cael eu digideiddio mewn da bryd i’w dysgu. Fel arfer, bydd staff y llyfrgell yn cysylltu â chi os nad oes modd digideiddio’r deunydd e.e. am resymau hawlfraint.

Bydd staff y Llyfrgell yn digideiddio yn unol â’r canllawiau blaenorol tan y dyddiad cau ar gyfer rhestrau darllen Aspire Semester Dau, 30 Tachwedd 2015. Nid yw’r Gwasanaethau Gwybodaeth yn gwarantu y bydd unrhyw beth a ychwanegir at restrau Aspire Semester Dau (neu at restrau modiwlau a ddysgir dros y ddau semester) ar ôl 30 Tachwedd ar gael i’w dysgu yn Semester Dau.

Os ydych yn gydlynydd modiwl dysgu o bell neu fodiwl Semester Tri 2015-2016, dechreuwch ychwanegu Nodiadau i’r Llyfrgell at eich rhestrau darllen Aspire cyn gynted â phosibl os gwelwch yn dda.

Os gwelwch yn dda cysylltwch â’ch llyfrgellydd pwnc os oes gennych unrhyw gwestiynau ynglŷn â hyn.Efallai bydd y dolenni isod o ddefnydd:

Os gwelwch yn dda cysylltwch â’ch llyfrgellydd pwnc neu’r tîm Gwasanaethau Academaidd acastaff@aber.ac.uk 01970621896 os ydych am hyfforddiant neu sesiwn ddiweddaru. Rydym yn hapus i ymweld â chi ar adeg a lle sy’n gyfleus i chi.

Thursday 29 October 2015

Datganiad Mynediad Agored Cynghrair Prifysgolion Ymchwil Ewrop (LERU)

Cyhoeddodd Cynghrair Prifysgolion Ymchwil Ewrop (LERU) ddatganiad newydd ar fynediad agored ar 12 Hydref 2015 yn galw ar i gyllid ymchwil ganolbwyntio ar ymchwil, yn hytrach na chael ei ddargyfeirio’n ormodol i gyfeiriad cyhoeddwyr. Mae’n galw ar y Comisiwn Ewropeaidd i weithio gyda’r sectorau prifysgol ac ymchwil cyhoeddus, cyllidwyr, cyhoeddwyr ac awduron i ddatblygu modelau a datrysiadau ar gyfer cefnogi cyhoeddi mynediad agored yn gynaliadwy, drwy lwybrau Mynediad Agored Aur a Gwyrdd, ond gan ganiatáu i gyhoeddwyr masnachol gynnal enillion hyfyw yr un pryd. Yn benodol, mae’r datganiad yn galw ar Lywyddiaeth arfaethedig yr Iseldiroedd o’r Comisiwn Ewropeaidd rhwng mis Ionawr a mis Mehefin 2016 i alw’r holl bartïon â diddordeb at ei gilydd i ddatblygu ffordd ymlaen fyddai’n dderbyniol i’r holl bartïon ar sail ryngwladol.

Gellir gweld datganiad lawn LERU, "Christmas is over. Research funding should go to research, not to publishers!" yma.


Monday 12 October 2015

Tachwedd 30ain – Dyddiad cau Rhestrau Darllen Aspire Semester 2

Mae staff y Llyfrgell yn prynu llyfrau ac yn awr yn digideiddio ar gyfer modiwlau sy’n cael eu dysgu yn Semester Dau 2015-16.

Rhaid ychwanegu eich Rhestrau Darllen i Aspire ar gyfer modiwlau sy’n cael eu dysgu yn Semester 2 (neu sy’n cael eu dysgu dros y ddau semester) a rhaid diweddaru ac ail-gyhoeddi rhestrau Aspire cyfredol erbyn diwedd Tachwedd neu ni fydd modd gwarantu y bydd deunydd Llyfrgell a dogfennau wedi eu digideiddio ar gael mewn da bryd ar gyfer dysgu.

Os gwelwch yn dda cysylltwch â’ch llyfrgellydd pwnc os oes gennych unrhyw gwestiynau ynglŷn â hyn.Efallai bydd y dolenni isod o ddefnydd:Os gwelwch yn dda cysylltwch â’ch llyfrgellydd pwnc neu’r tîm Gwasanaethau Academaidd acastaff@aber.ac.uk 01970621896 os ydych am hyfforddiant neu sesiwn ddiweddaru. Rydym yn hapus i ymweld â chi ar adeg a lle sy’n gyfleus i chi.

Monday 7 September 2015

Cwrdd â'ch Llyfrgellydd Gwasanaethau Academaidd #14



Lloyd ydw i, a fi yw'r Llyfrgellydd Pwnc newydd i'r Ysgol Gelf;  y Gymraeg ac Astudiaethau Celtaidd; Hanes a Hanes Cymru, a'r Gyfraith a Throseddeg.  Ymunais â'r Gwasanaethau Gwybodaeth ar ôl gorffen fy PhD mewn Casgliadau Llyfrgellol Digidol a Hanes Celf gyda'r Ysgol Gelf ac Adran Ymchwil Llyfrgell Genedlaethol Cymru.  Hanes Celf ym Mhrifysgol Nottingham oedd fy ngradd gyntaf, ac wedyn fe ges i MSc mewn Rheoli Gwybodaeth a Llyfrgelloedd o Brifysgol Gorllewin Lloegr.   Yn y cyfamser, rwy wedi gweithio mewn sawl gwahanol fath o lyfrgell, gan gynnwys Llyfrgell y Sefydliad Uwch Astudiaethau Cyfreithiol ym Mhrifysgol Llundain; Llyfrgell Genedlaethol Cymru; llyfrgell Sefydliad Celf Courtauld; a changhennau llyfrgelloedd cyhoeddus Casnewydd.  

Efallai y daeth fy awydd i roi trefn ar anhrefn o'm casgliad anhylaw a rhy fawr o recordiau.  Dechreuais gasglu pan roddodd fy mam-gu'r record 7” Don’t Believe the Hype gan Public Enemy  imi pan oeddwn tua 12 oed.  Er fy mod i'n hoffi meddwl bod fy Nana yn edmygwr brwd o rap gwleidyddol arfordir dwyrain America mewn gwirionedd dim ond stoc oedd heb ei gwerthu oedd hi o'i siop gerddoriaeth, sef siop fendigedig Falcon Music yn Llanelli.   Roeddwn i'n gweithio yn y siop pan oeddwn ychydig yn hŷn; roedd y siop yn gwerthu offerynnau yn hytrach na recordiau erbyn hynny.  Gweithio yn siop gitarau'ch mam-gu yw'r swydd Sadwrn fwyaf cwl y gallwch ei chael.    

Am ragor o wybodaeth am bwysigrwydd cynnal casgliad mawr o recordiau rhyfedd ac er mwyn ymarfer eich sgiliau gwybodaeth/llythrennedd digidol, chwiliwch am Wax Trash and Vinyl Treasures: Record Collecting as a Social Practice gan Roy Shuker, sydd ar gael yn Llyfrgell Hugh Owen ar fformatau papur ac electronig.  

Er mwyn dysgu sut mae rhoi hypergyswllt yn uniongyrchol i gofnod unigol yn Primo, gweler y Cwestiwn Cyffredin hwn.

Thursday 3 September 2015

Canllawiau Ar-lein ar y Llyfrgelloedd a TG i Fyfyrwyr Newydd

I helpu'r myfyrwyr newydd i ymgyfarwyddo â'n hadnoddau llyfrgell a TG cyn iddynt gyrraedd y campws, rydym wedi llunio canllawiau ar-lein newydd i roi braslun o'r gwasanaethau sydd ar gael. 
Mae'r cyflwyniad ar-lein yn cynnwys rhannau ar:
  • Defnyddio ein llyfrgelloedd a'u hamseroedd agor a'u hadnoddau
  • Yr offer sydd ar gael ar gyfer astudio, gan gynnwys ebost, llwyfan Blackboard a'r cyswllt diwifr
  • Sut i argraffu a llungopïo
  • Sut i ddod o hyd i adnoddau'r llyfrgelloedd
  • Sut i gysylltu â ni.
Mae hefyd holiadur byr i'r defnyddwyr ei gwblhau ar ddiwedd y cyflwyniad er mwyn rhoi prawf ar faint a wyddent am ein gwasanaethau.
Mae'r Gwasanaethau Gwybodaeth hefyd yn cynnig teithiau o'r llyfrgell yn ystod Wythnos y Glas. Fe'u cynhelir ar yr awr rhwng 11 y bore a 3 y prynhawn yn Llyfrgell Hugh Owen. Rydym yn argymell bod pob myfyriwr newydd yn dod ar un o'r teithiau hyn er mwyn cael dealltwriaeth ymarferol o'r adnoddau sydd gan y llyfrgell i'w cynnig.

Ewch i’r canllaw cynefino arlein a’r fersiwn hygyrchu

Monday 17 August 2015

Hyfforddiant Aspire – Ar gael nawr.



Mae’r Gwasanaethau Gwybodaeth newydd gyhoeddi canllaw cynhwysfawr ar greu a chyhoeddi rhestrau darllen yn Aspire.
Bydd y canllaw yn egluro popeth sydd angen i chi wybod cyn creu rhestr; creu proffil personol; llunio rhestr ddarllen ar gyfer modiwl; ychwanegu offeryn nodau tudalen Aspire i’ch porwr, a’i ddefnyddio i greu nodau tudalen ar gyfer eich adnoddau, ac ychwanegu’r adnoddau hynny i’ch rhestr cyn mynd ymlaen i’w chyhoeddi. Gallwch ddod o hyd i’r canllaw yma, a gallwch naill ai ei ddarllen ar y wefan neu ei lawrlwytho.

Box of Broadcasts – Ar gael nawr!

Mae buddsoddiad parhaus Prifysgol Aberystwyth mewn adnoddau llyfrgell yn parhau gyda’r adnodd ardderchog ‘Box of Broadcasts’ (neu “BoB"!). Mae’r system hon yn hawdd i’w defnyddio ac mae’n galluogi staff a myfyrwyr i recordio a gwylio’r rhaglenni y maent wedi’u colli (ar, neu oddi ar y campws), trefnu recordiadau ymlaen llaw, golygu rhaglenni yn glipiau, creu rhestrau chwarae, mewnosod clipiau i Amgylcheddau Dysgu Rhithwir, rhannu clipiau ag eraill, [a] chwilio archif o ddeunydd sy’n tyfu o hyd”. Ar hyn o bryd mae’r archif yn cynnwys dros filiwn o raglenni ac mae’r safle’n darparu mynediad i dros 60 sianel radio a theledu.

Mae’r gwelliannau diweddaraf a restrir ar y safle yn cynnwys:
• ychwanegu holl raglenni teledu a radio’r BBC o 2007 ymlaen (dros 800,000 o raglenni)
• dros 10 o sianeli ieithoedd tramor, gan gynnwys Ffrangeg, Almaeneg ac Eidaleg
• byffer recordio 30 diwrnod estynedig - mwy o amser i recordio’r rhaglenni rydych yn eu colli
• gwefan wedi’i ailwampio, sy’n haws i’w defnyddio
• Cydnaws ag Apple iOS - gwyliwch ‘BoB’ ar declynnau llaw
• trawsgrifiadau chwiliadwy
• dolenni i gyfryngau cymdeithasol – rhannwch yr hyn rydych yn ei wylio ar-lein
• adnodd i greu cyfeiriadau un-clic, i’ch galluogi i gyfeirio at raglennu yn eich gwaith

Mae yna hefyd ffrwd Trydar: @bufc_bob lle ceir diweddariadau am y safle a negeseuon trydar gan ddefnyddwyr sydd wedi dod o hyd i ddeunyddiau diddorol yn archif BoB.
Cliciwch ar ‘Box of Broadcasts’ i fynd i’r safle, mewngofnodwch gan ddefnyddio’ch manylion Aber, a mwynhewch  fynediad dihafal i lu o ddarllediadau teledu a radio.

Monday 3 August 2015

Mass Observation Online Rhannau III a IV – ar Gael Nawr!


Yn rhan o'i hymroddiad i barhau i fuddsoddi yn ei llyfrgelloedd, mae Prifysgol Aberystwyth wedi prynu dwy ran ychwanegol yn ddiweddar er mwyn cwblhau'r adnodd Mass Observation Online sef yr astudiaeth enwog ar “fywydau beunyddiol pobl gyffredin ym Mhrydain”.
Mae Rhannau III a IV yn estyniad o gynnwys y ddwy ran flaenorol. Mae cynnwys sylweddol o'r deunydd yn dod o ddyddiadau a ysgrifennid gan ddynion a menywod o 1946-1950 yn ogystal â Chyfarwyddebau o'r blynyddoedd 1946 a 1947; mae 65 o Gasgliadau Pynciau newydd wedi'u creu, gan gynnwys:
  • Propaganda a Morâl
  • Gwrthwynebwyr Cydwybodol a Heddychiaeth
  • Yr Heddlu, y Gyfraith a Pharatoadau at Ymosodiad Posib gan Luoedd yr Almaen, 1939-1941
  • Gwedd Bersonol a Dillad, 1938-54
  • Plant ac Addysg, 1937-1952
  • Menywod yn ystod y Rhyfel, 1939-1945
 
Ar ben hynny, fel y mae gwefan Mass Observation Online yn ei ddweud: “Mae'r cynnwys newydd yn darparu cyfleoedd am ymchwil fanwl i bynciau yn y cyfnod o lymder ar ôl y rhyfel, ac yng nghyfnod twf prynwriaeth a'r wladwriaeth les: Dadfyddino, Iechyd a'r GIG, Ailadeiladu ar ôl y Rhyfel,, Diwydiant, Chwaraeon, Gwyliau a Hamdden”
 
Gellir cael gafael ar wefan Mass Observation Online hefyd drwy'r Gronfa A-Z ar Primo, os nad ydych chi ar y campws bydd angen i chi fewngofnodi i Primo gan roi'ch enw defnyddiwr a'ch cyfrinair Aber er mwyn cael defnyddio'r wefan.
Mae croeso i chi ebostio at Llyfrgellwyr Pwnc yn: acastaff@aber.ac.uk gydag unrhyw sylwadau neu gwestiynau fo gennych chi am 'Mass Observation Online'.
 

Monday 6 July 2015

Adnewyddu eich rhestrau darllen presennol ar Aspire ar gyfer y flwyddyn academaidd newydd

Ers y Copi o’r Rhestr Ddarllen ar 23 Mehefin gallwch weld eich rhestrau darllen presennol ar gyfer y flwyddyn academaidd sydd i ddod (2015-2016) a rhestrau'r llynedd (2014-2015) pan fyddwch yn clicio ar Fy Rhestrau yn Aspire.
Bydd staff y llyfrgell yn dechrau prynu llyfrau a chaffael adnoddau eraill ar gyfer eich rhestr ddarllen.

Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i ddiolch i chi am ychwanegu eich rhestrau darllen ar gyfer modiwlau hir a thenau a Semester 1 i Aspire mewn da bryd cyn dechrau’r flwyddyn academaidd newydd.

Os oes gennych chi ragor o gwestiynau neu os hoffech gael hyfforddiant neu wybodaeth am ddefnyddio Aspire e-bostiwch ni ar acastaff@aber.ac.uk neu ffoniwch 1896.

Cysylltwch eich rhestrau Aspire ar gyfer modiwlau newydd â’r hierarchaeth, a chyhoeddwch!

Mae gennym bellach godau modiwl newydd ar gael i chi yn Aspire i gysylltu eich rhestrau darllen â’r hierarchaeth.
Bydd staff y llyfrgell yn dechrau prynu llyfrau a chaffael adnoddau eraill ar gyfer eich rhestr ddarllen.

Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i ddiolch i chi am ychwanegu eich rhestrau darllen ar gyfer modiwlau hir a thenau a Semester 1 i Aspire mewn da bryd cyn dechrau’r flwyddyn academaidd newydd.
 
Os oes gennych chi ragor o gwestiynau neu os hoffech gael hyfforddiant neu wybodaeth am ddefnyddio Aspire e-bostiwch ni ar acastaff@aber.ac.uk neu ffoniwch 1896.

Tuesday 30 June 2015

Mynediad am ddim i dros 170 miliwn o gofnodion cwmnïau


Mae’r data wedi bod o’r gael o’r blaen i’r cyhoedd, ond am bris. Yr wythnos hon mae’r fersiwn Beta wedi cael ei rhyddhau sy’n eich galluogi i chwilio a gweld y 170 miliwn o gofnodion sydd ar gael yn rhad ac am ddim. Mae’r data’n cynnwys cyfrifon ariannol, ffeiliau cwmnïau, manylion am hen gyfarwyddwyr a chyfarwyddwyr presennol. 

https://beta.companieshouse.gov.uk/

Wednesday 24 June 2015

2015 Aber LibTeachMeet. Darganfod amser ar gyfer y gorffennol: Casgliadau Arbenning yn Oes y Rhyngrwyd.



Roedd cyfarfod AberLibTeachMeet a gynhaliwyd yn Llyfrgell Hugh Owen ar Fehefin 3ydd yn llwyddiant mawr. Am fanylion llawn o’r digwyddiad, ewch i: https://libteachmeetaber.wordpress.com/2015/06/10/roedd-gennym-amser-ar-gyfer-y-gorffennol/
 
 
 
 

Monday 1 June 2015

Dydd Mawrth, Mehefin 30ain – dyddiad cau Rhestrau Darllen Aspire Semester 1

Ychwanegwch eich Rhestrau Darllen i Aspire ar gyfer modiwlau sy’n cael eu dysgu yn Semester 1 (neu sy’n cael eu dysgu dros y ddau semester) erbyn Mehefin 30ain er mwyn sicrhau bod yna amser digonol i brynu llyfrau a digideiddio deunydd ar gyfer Blackboard ar gyfer y flwyddyn academaidd newydd.

Os gwelwch yn dda cysylltwch â’ch llyfrgellydd pwnc neu’r tîm Gwasanaethau Academaidd acastaff@aber.ac.uk 01970621896 os ydych am gymorth wyneb yn wyneb i gychwyn ychwanegu eich Rhestrau i Aspire.

Gellir dod o hyd i ddeunyddiau hyfforddiant ar eich cyflymder eich hun yma (taflenni cymorth, fideos, cyflwyniad a Chwestiynau Cyffredin).

Os ydych eisoes wedi ychwanegu eich Rhestrau, defnyddiwch y rhestr wirio yma i’w diweddaru mewn pryd ar gyfer caffael adnoddau dysgu a Llyfrgell.

Monday 4 May 2015

Adroddiad Ymddiriedolaeth Wellcome / Research Information Network ar Ysgolheictod ac Adolygu Cymheiriaid



Mewn ymateb i bryderon academaidd ynghylch effeithiolrwydd trefniadau adolygu gan gymheiriaid ar gyfer papurau a gyhoeddir mewn cyfnodolion, comisiynodd Ymddiriedolaeth Wellcome y Research Information Network (RIN) (http://www.rin.ac.uk/) i ymchwilio i strategaethau posibl i wella’r system adolygu cymheiriaid yng ngoleuni:
i) argaeledd technolegau newydd mewn e-gyfnodolion
ii) y nifer fawr o newydd-ddyfodiaid ym maes cyhoeddi cylchgronau academaidd, yn enwedig cyhoeddi mynediad agored.

Cyhoeddwyd adroddiad y Wellcome Trust / RIN ym mis Mawrth 2015 -
http://www.wellcome.ac.uk/stellent/groups/corporatesite/@policy_communications/documents/web_document/wtp059003.pdf

Mae’r adroddiad yn rhagweld y datblygiadau canlynol:
Bydd mesurau arloesol fel adolygu gan gymheiriaid ar ôl cyhoeddi ac adolygu agored gan gymheiriaid yn araf yn datblygu gan fod y diwylliannau academaidd sy’n cefnogi’r system gyfredol o adolygu gan gymheiriaid cyn cyhoeddi’n bwerus iawn
Er y byddai’n beth da i bob cam o’r broses adolygu gan gymheiriaid fod yn fwy agored, rhaid gwahaniaethu rhwng datgelu enwau adolygwyr a datgelu cynnwys eu hadolygiadau
Mae angen mwy o ryngweithio rhwng golygyddion, adolygwyr ac awduron, cyn ac ar ôl cyhoeddi
Mae mesurau ar lefel erthygl (altmetrics), sy’n mesur y nifer o sylwadau, graddiadau, llyfrnodau a sylw yn y newyddion mae papurau’n eu derbyn ar y we ac yn y cyfryngau cymdeithasol, yn dod yn gynyddol bwysig fel dulliau amgen o fesur ymgysylltu â’r cyhoedd
Mae angen cyflwyno rhyw fath o gydnabyddiaeth ysgolheigaidd i gydnabod cyfraniadau adolygwyr cymheiriaid, fel y dengys datblygiad systemau fel Peerage of Science
(https://www.peerageofscience.org/) a Publons (https://publons.com/). Dylai’r gydnabyddiaeth hon fod ar ffurf priodoli, gan nad oes fawr o frwdfrydedd am system o wobrwyo ariannol ar hyn o bryd
Mae angen gwahaniaethu rhwng adolygu gan gymheiriaid i bennu cadernid academaidd unrhyw bapur ac adolygu i bennu a yw papur yn cyd-fynd â chwmpas ac uchelgais y cyfnodolyn y’i cyflwynwyd iddo. Mae cyhoeddwyr bellach yn dechrau sefydlu “systemau rhaeadru” er mwyn osgoi adolygu’r un papur fwy nag unwaith.

Dywed yr adolygiad nad yw hi eto’n glir a fydd systemau adolygu trydydd parti’n cynyddu eu rôl o fewn cyhoeddi academaidd ai peidio. Fodd bynnag mae’n sicr y byddai cyhoeddwyr academaidd yn croesawu mwy o arweiniad gan ymchwilwyr, adolygwyr a golygyddion o ran y mathau o adolygu gan gymheiriaid maent am eu gweld a’r dibenion y dylai eu cyflawni.  Oni bai bod modd diffinio dibenion adolygu gan gymheiriaid yn gliriach, mae’n bosibl y bydd datblygiadau diweddar o ran adolygu cymheiriaid agored, trydydd parti ac ôl-gyhoeddi yn profi’n ddibwrpas.

I grynhoi, wrth i’r pwysau gynyddu ar ymchwilwyr i gyhoeddi mewn cyfnodolion statws uchel, yn enwedig wrth i gyllidwyr ymchwil edrych am fesurau gwerth mwy meintiol ar gyfer eu gwariant ymchwil, mae angen i gyhoeddwyr a golygyddion wneud yn siŵr fod adolygu gan gymheiriaid yn parhau’n ffilter effeithiol i gynnal safonau academaidd ac tal twyll academaidd. Mae’n hanfodol felly sicrhau gwasanaethau adolygwyr cymheiriaid gwybodus a’u hyfforddi’n briodol.

Steve Smith
1 Mai 2015